Kunst in het bedrijfsleven ... Wat betekent dat eigenlijk?

Belgen houden van kunst. Ze besteden er trouwens 7,2% van hun huishoudbudget aan (Statbel 2024). En toch zijn de bedrijven in ons land nog niet helemaal mee met het feit dat kunst, in al haar vormen, een belangrijke troef voor hen kan zijn. Een kort overzicht.

Zijn we niet allemaal al eens geraakt door kunst? Onder de indruk van een lied of een meeslepende film? Of misschien door een foto, gebouw of schilderij? Kunst heeft de bijzondere kracht om ons te ontroeren en los te koppelen van de tijd.

Ook op de werkplek kan kunst een erg grote impact hebben. Denk bijvoorbeeld aan het welzijn van de medewerkers, creativiteit of innovatie. Kunst helpt ook om een collectieve identiteit op te bouwen en tot uiting te brengen, speelt een essentiële rol in interne en externe communicatie en heeft zelfs een invloed op het imago van een bedrijf.

Kunst hoeft niet per se alomtegenwoordig te zijn, maar kan wel naadloos worden geïntegreerd in de werking van het bedrijf. Het gaat erom er dagelijks bewust mee om te gaan. Dat kan bijvoorbeeld via een tentoonstelling van schilderijen of foto’s in de inkomhal, door het personeel uit te nodigen voor een avondje uit in het theater of door een zanger te laten optreden in het bedrijfsgebouw. Zelfs muziek- of schilderworkshops behoren tot de mogelijkheden.

Kunst laat een frisse wind door de bedrijfscultuur waaien

Kunst kan een krachtige hefboom zijn die de bedrijfscultuur een nieuw elan geeft. Boven op haar esthetische aspect werkt kunst als een universele taal die de fundamentele waarden van een organisatie kan vertalen naar concrete en tastbare ervaringen. Door kunst op te nemen in het dagelijkse leven van een bedrijf – bijvoorbeeld met tentoonstellingen, artists in residence, participatieve workshops of collaboratieve werken – komen soms abstracte begrippen zoals innovatie, diversiteit, inclusie of durf tot leven. Kunst stimuleert nieuwsgierigheid, reflectie en openheid van geest. Stuk voor stuk onmisbare kwaliteiten in een voortdurend veranderende omgeving. Door medewerkers te betrekken bij creatieve projecten, stimuleert kunst hun verbeeldingskracht en hun vermogen om anders te handelen, te denken en samen te werken. Die ontmoeting met de artistieke wereld creëert ruimte voor dialoog en gedeelde emotie en bevordert een menselijkere en gevoeligere cultuur. Kunst helpt ook om symbolische hiërarchieën weg te werken, want in een gedeelde esthetische ervaring is iedereen gelijk. Ze versterkt het samenhorigheidsgevoel en creëert momenten van verbinding, betekenis en trots. Een gezamenlijke muurschildering, een kunstwerk dat wordt tentoongesteld in de kantoren of een groepsperformance worden symbolen van onze identiteit die iedereen bijblijven. Op een arbeidsmarkt die op zoek is naar betekenis en betrokkenheid herinnert kunst eraan dat een bedrijfscultuur niet zomaar kan worden opgelegd, maar wordt beleefd, gevoeld en opgebouwd met verbinding, emotie en gedeelde creativiteit.

Kunst voor meer welzijn en levenskwaliteit op het werk

De werkomgeving heeft een rechtstreekse impact op de motivatie, concentratie en tevredenheid van de medewerkers. Dankzij haar vermogen om emoties op te wekken en zintuigen te prikkelen, speelt kunst een belangrijke rol in bedrijven.

Kunst werkt stimulerend, zowel voor de emoties als de zintuigen. Van visuele en geluidskunst tot interactieve of beeldhouwkunst, een kunstwerk kan een emotionele reactie uitlokken en de zintuigen aanspreken met kleuren, texturen, vormen en licht. Kunst doorbreekt de eentonigheid en geeft diepte aan een soms erg functionele werkomgeving. Daarnaast kan ze voor afleiding zorgen. Een kunstwerk of artistieke ruimte kan medewerkers die veel stress hebben of een hoop informatie moeten verwerken een ‘mentale pauze’ bieden. Even weg van de dagelijkse beslommeringen kunnen ze makkelijker ontspannen of krijgen ze hun emoties weer onder controle. Kunst bevordert de creativiteit. Ze leidt tot nieuwe manieren van kijken, denken en voelen en vormt zo een onuitputtelijke bron van inspiratie voor de teams. Tot slot verbetert en stimuleert kunst de sociale interacties. Een kunstwerk tentoonstellen op het werk? Een workshop in groep? Een kunstenaar op bezoek op kantoor? Allemaal leuke onderwerpen en ervaringen die informele gesprekken tussen collega’s aanzwengelen. Resultaat: een sterkere onderlinge band voor meer welzijn op het werk.

Kunst versterkt het imago en de aantrekkingskracht van het bedrijf

Een bedrijf dat inzet op kunst, straalt een sterke en unieke identiteit uit, zowel intern als naar de buitenwereld toe. Kunst in een bedrijf is veel meer dan een ruimte opsmukken. Het is een manier om een visie uit te dragen, je identiteit kenbaar te maken en verbinding te creëren, zowel binnen de organisatie als daarbuiten. Kunst is een krachtig hulpmiddel om te tonen waar je als bedrijf voor staat. Denk bijvoorbeeld aan waarden zoals innovatie, openheid, gevoeligheid en creativiteit. Dat heeft zowel een positief effect op het gevoel van verbondenheid in de organisatie (intern) als op je sterke en unieke imago bij klanten, partners en het grote publiek (extern). Zo wordt kunst een manier om het verhaal van je onderneming te vertellen: wie ben je als bedrijf en welke waarden vind je belangrijk? En last but not least … Kunst brengt mensen samen en zorgt voor verbinding, waardoor je bedrijf zich kan profileren als een open en betrokken organisatie.

Hoe ga je te werk?

Kunst introduceren in de bedrijfswereld is een uitstekend idee. Maar hoe begin je eraan? Met deze elf ideeën (met of zonder prijskaartje) geraak je al een eind op weg:

1/ Ga samen op culturele uitstap: theater, dans, auteursfilms, tentoonstellingen, festivals en noem maar op. Sluit af met een gesprek over de emoties, de raakvlakken met het werk of de waarden die aan bod kwamen.

2/ Organiseer een workshop met een professional: schrijven, zingen, improvisatietheater, schilderen, fotografie, dans, clownerie …

3/ Nodig een artist in residence uit: vraag een kunstenaar om enkele weken naar je bedrijf te komen en samen met de medewerkers te werken rond een specifiek thema (bijvoorbeeld transformatie, diversiteit of innovatie).

4/ Organiseer tijdelijke tentoonstellingen in het bedrijfsgebouw: denk aan lokale kunstenaars, studenten van kunstacademies of gezamenlijke creaties van werknemers.

5/ Laat je personeel concerten of optredens geven  tijdens interne evenementen (inhuldiging, seminar, eindejaarsdrink).

6/ Creëer participatieve werken: collectieve fresco’s, mozaïeken of beeldhouwwerken, installaties waaraan iedereen zijn persoonlijke bijdrage levert.

7/ Richt een bibliotheekruimte in met boeken, tijdschriften en tips voor inspirerende podcasts.

8/ Sponsor een artistiek evenement.

9/ Richt een ‘kunst- en rariteitenkabinet’ in: iedereen brengt een voorwerp mee dat iets over hem of haar vertelt. Een kunstenaar verwerkt al die voorwerpen tot één geheel.

10/ Organiseer ontmoetingen met kunstenaars-onderzoekers of designers  die praten over hun creatieve proces (twijfel, intuïtie, experimenteren).

11/ Organiseer een ‘artistieke hackathon’: multidisciplinaire teams denken een dag lang na over een artistiek project dat iets te maken heeft met het bedrijf (bijvoorbeeld een geluidsinstallatie, kortfilm of performance).

Wil je er écht helemaal voor gaan? Dan zijn ook deze factoren van belang: 

• Zorg er in de eerste plaats voor dat het project aansluit bij de smaken/gevoeligheden van je medewerkers. Een werk opleggen dat te ver verwijderd is van hun cultuur, kan als artificieel of opdringerig worden ervaren. Houd rekening met uiteenlopende gevoeligheden.
• Beoordeel vervolgens de werkelijke impact op de stemming, de tevredenheid, het ziekteverzuim enz. Dat kan bijvoorbeeld via een bevraging of kwalitatieve observaties. Ga er nooit van uit dat ‘kunst op zich voor iedereen volstaat’.
• Betrek ten derde je medewerkers bij de beslissingen (“Naar een theatervoorstelling of een tentoonstelling?”, “Een workshop clownerie of poëzie?” enz.).
• En tot slot: begin gewoon ergens. Je hoeft geen duizend zaken tegelijk te doen. Start met één of twee initiatieven die echt authentiek zijn en bouw daarop verder.

Kunst mag geen manier zijn om de aandacht af te leiden. En kunst zal ook nooit een toxische werksfeer, te zware arbeidsomstandigheden, slecht management of een gebrek aan erkenning compenseren of de basisprincipes van goed management en goede arbeidsomstandigheden vervangen. Maar ze overstijgen wel natuurlijk 😉